1) กรณีกฎหมายให้ร่วมรับผิดเพราะถือว่าเป็นครูอาจารย์ผู้ดูแล

ป.พ.พ.มาตรา 430 บัญญัติว่า “ ครูบาอาจารย์  นายจ้าง  หรือบุคคลอื่นซึ่งรับดูแลบุคคลผู้ไร้ความสามารถอยู่เป็นนิตย์ก็ดี  ชั่วครั้งชั่วคราวก็ดี  จำต้องรับผิดร่วมกับผู้ไร้ความสามารถในการละเมิดซึ่งเขาได้กระทำลงในระหว่างที่อยู่ในความดูแลของตน  ถ้าหากพิสูจน์ได้ว่าบุคคลนั้นๆมิได้ใช้ความระมัดระวังตามสมควร”

หลักเกณฑ์ความผิดตามมาตรานี้ คือ

- ผู้ไร้ความสามารถทำละเมิด (  ผู้ไร้ความสามารถคือผู้ที่กฎหมายเห็นว่ามีความบกพร่องในความสามารถเช่นผู้เยาว์  คนวิกลจริต  คนไร้ความสามารถ  คนเสมือนไร้ความสามารถ) ซึ่งหากปรับใช้กับกรณีนี้ก็หมายถึงนักศึกษาแพทย์ (นศพ.)ที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะได้ทำละเมิดต่อผู้ป่วย

- มีครูบาอาจารย์ทำหน้าที่ดูแลผู้ไร้ความสามารถ ซึ่งกรณีนี้ก็หมายถึงว่ามีอาจารย์แพทย์ที่มีหน้าที่ดูแล นศพ.ที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะ

- ขณะผู้ไร้ความสามารถกระทำละเมิดนั้นเขาอยู่ในความดูแลของครูอาจารย์

- ผู้เสียหายต้องเป็นฝ่ายพิสูจน์ว่าอาจารย์แพทย์ไม่ได้ใช้ความระมัดระวังตาม สมควร (ภาษากฎหมายใช้ว่าภาระพิสูจน์ตกอยู่กับฝ่ายผู้เสียหาย (โจทก์)) ซึ่งถ้าโจทก์พิสูจน์ได้ อาจารย์แพทย์ก็ต้องร่วมรับผิด ส่วนจะรับผิดเพียงใดนั้นก็ต้องขึ้นอยู่กับว่า ตนมีอำนาจหน้าที่ดูแลมากน้อยเพียงใดด้วย    

ปัญหามีอยู่ว่าศาลจะรับเอามาตรา 430 นี้มาใช้กับกรณีอาจารย์แพทย์

- นักศึกษาแพทย์ดังกล่าวหรือไม่เพราะเคยมีผู้กล่าวไว้ในตำราทางกฎหมายว่า“อาจารย์ ในมหาวิทยาลัยเป็นเพียงผู้ให้การศึกษาไม่ได้เป็นผู้รับดูแลผู้ไร้ความสามารถ จึงไม่อยู่ในบังคับมาตรานี้ด้วยความเคารพในความเห็นดังกล่าวโดยส่วนตัวแล้ว ผู้เขียนมีความเห็นว่าคำกล่าวข้างต้นน่าจะใช้ได้เฉพาะกรณีอาจารย์ใน มหาวิทยาลัยปกติที่มีหน้าที่สอนทฤษฎีเป็นหลักถ้าจะมีการสอนปฏิบัติก็มัก กระทำในห้องปฎิบัติการไม่ได้กระทำกับคนแต่ถ้าเป็นกรณีที่เป็นอาจารย์ที่สอน วิชาชีพที่มีการปฏิบัติกับคน เช่นอาจารย์แพทย์อาจารย์พยาบาลก็น่าจะถือว่าอาจารย์ในวิชาชีพเหล่านี้มีหน้า ที่ดูแลลูกศิษย์ตามความหมายของมาตรา430ด้วย

ข้อสังเกต

- ถ้านักศึกษาแพทย์บรรลุนิติภาวะแล้ว ก็ไม่สามารถอ้างมาตรา 430 นี้เพื่อเอาผิดกับอาจารย์แพทย์ได้ แต่อาจใช้หลักเรื่องตัวการ-ตัวแทน หรือใช้มาตรา 420 ที่เป็นบททั่วไป (ซึ่งจะกล่าวโดยละเอียดต่อไป)

- กรณีที่เป็นสถาบันการศึกษาของภาครัฐ ต้องอยู่การใต้บังคับของ “พ.ร.บ. ความรับผิดทางละเมิดของเจ้าหน้าที่  พ.ศ. 2539 ซึ่งมีผลให้อาจารย์แพทย์ที่เป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐ  ได้รับความคุ้มครอง โดยผู้เสียหายไม่สามารถฟ้องอาจารย์แพทย์ได้โดยตรง ต้องฟ้องหน่วยงานรัฐเท่านั้น

2) กรณีกฎหมายให้ร่วมรับผิดฐานที่เป็นตัวการให้ผู้อื่นทำการแทน

ป.พ.พ.มาตรา 427 ประกอบ 425 วางหลักไว้ว่า “ ตัวการต้องร่วมรับผิดกับตัวแทนในผลแห่งละเมิดซึ่งตัวแทนได้ทำลงไปในกิจการที่ตัวการมอบหมายให้ทำแทน”

คำว่า “ ตัวการ” หมายถึง บุคคลซึ่งมอบอำนาจหรือมอบหมายให้บุคคลอื่นทำการใดแทนตน

คำว่า “ ตัวแทน” หมายถึง บุคคลซึ่งมีอำนาจทำการแทนตัวการตามที่ได้ถูกมอบหมาย  โดยการแต่งตั้งตัวแทนนั้นอาจแต่งตั้งโดยชัดแจ้ง   โดยปริยาย ก็ได้  อีกทั้งอาจเป็นในรูปแบบของตัวแทนเชิด หรือ ตัวแทนที่ตัวการให้สัตยาบันแล้วก็ได้ ( ป.พ.พ. มาตรา 821 ,822 ,823 )

จากหลักกฎหมายดังกล่าวเมื่อนำมาปรับเข้ากับกรณีอาจารย์แพทย์-นศพ. อาจารย์แพทย์อาจต้องรับผิดในฐานะที่เป็นตัวการต่อเมื่อ

- มีการตั้ง นศพ. เป็นตัวแทนให้ไปทำการปฏิบัติต่อผู้ป่วย โดยการตั้งตัวแทนอาจตั้งโดยแสดงออกชัดเจน หรือ ตั้งโดยปริยายก็ได้  หรือแม้แต่กรณีไม่ได้แต่งตั้ง  แต่นศพ.ได้ปฏิบัติแทนโดยอาจารย์แพทย์ก็ไม่ได้ว่าอะไรอย่างนี้ทางกฎหมายเรียกว่า “ตัวแทนเชิด”

- นศพ. ทำละเมิดภายในขอบอำนาจของการเป็นตัวแทน ซึ่งหมายความว่าถ้า นศพ. ทำนอกเหนือขอบเขตที่อาจารย์แพทย์มอบหมาย ถ้าเกิดความเสียหาย อาจารย์แพทย์ไม่ต้องรับผิดฐานเป็นตัวการ ตัวอย่างเช่น นาย พอ เป็นอาจารย์แพทย์ ได้มอบหมายให้ นศพ ปอ ไปเย็บแผลผู้ป่วยชื่อสวย แต่นศพ. ปอ กลับไปเย็บแผลให้ นางสุด  กรณีนี้หากเกิดความเสียหายต่อนางสุด  นายพอก็ไม่ต้องรับผิดชอบในฐานะตัวการ (แต่นายพอ อาจต้องรับผิดตามป.พ.พ.มาตรา 430 หรือ 420 ซึ่งต้องดูข้อเท็จจริงอื่นประกอบ)

ข้อสังเกต

- กรณีที่เป็นสถาบันการศึกษาของภาครัฐ ต้องอยู่การใต้บังคับของ “พ.ร.บ. ความรับผิดทางละเมิดของเจ้าหน้าที่  พ.ศ. 2539 ซึ่งมีผลให้อาจารย์แพทย์ที่เป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐ  ได้รับความคุ้มครอง โดยผู้เสียหายไม่สามารถฟ้องอาจารย์แพทย์ได้โดยตรง ต้องฟ้องหน่วยงานรัฐเท่านั้น

- หลักความรับผิดของอาจารย์แพทย์ในกรณีนี้สามารถใช้ได้โดยไม่สนใจว่า นศพ.จะบรรลุนิติภาวะแล้ว หรือไม่

สรุป